โรคหลอดเลือดสมอง หรือ Stroke คือหนึ่งในภัยเงียบที่คร่าชีวิตผู้คนจำนวนมากทั่วโลก และในประเทศไทยเองก็พบว่ามีผู้ป่วยใหม่เพิ่มขึ้นทุกปี โดยเฉพาะในกลุ่ม ผู้สูงอายุ ที่มีความเสี่ยงสูงจากโรคประจำตัว เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน และไขมันในเลือดสูง
ทุก “นาที” ที่สมองขาดเลือด เซลล์สมองจะค่อย ๆ ตายลงแบบไม่สามารถฟื้นคืนได้ — ดังนั้น “ยิ่งรู้เร็ว ยิ่งรอด” คือกุญแจสำคัญที่สุด
วันนี้เราจะมาทำความเข้าใจโรคนี้ให้ลึกขึ้น พร้อมเรียนรู้หลัก F.A.S.T. ที่ช่วยให้คุณช่วยชีวิตคนที่คุณรักได้ทันเวลา และยังรวมถึงแนวทาง การฟื้นฟูผู้สูงอายุหลังภาวะ Stroke จากทีมดูแลมืออาชีพของ บ้านลลิสาสาขาเชียงใหม่ดูแลผู้สูงอายุ อีกด้วย
โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) คืออะไร?
ภาวะสมองขาดเลือด — ศัตรูเงียบของผู้สูงอายุ
โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เกิดจากการที่เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงสมองได้ตามปกติ ทำให้สมองขาดออกซิเจนและสารอาหารที่จำเป็น เซลล์สมองจะเริ่มตายภายในไม่กี่นาที และนำไปสู่อาการอัมพฤกษ์ อัมพาต หรือเสียชีวิตได้
โรคนี้แบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักคือ:
- โรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน (Ischemic Stroke) – เกิดจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดสมอง
- โรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke) – เกิดจากหลอดเลือดสมองแตก ทำให้เลือดไหลออกมากดทับเนื้อสมอง
ในประเทศไทย Stroke เป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของผู้สูงอายุ และยังเป็นสาเหตุสำคัญของ “ความพิการถาวร” หากไม่ได้รับการรักษาทันท่วงที
ปัจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดสมองในผู้สูงอายุ
ใครเสี่ยงเป็นโรคนี้มากที่สุด?
ผู้สูงอายุคือกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงสุด เพราะระบบหลอดเลือดเริ่มเสื่อมตามวัย แต่ยังมีปัจจัยอื่นที่กระตุ้นให้เกิดโรคได้ง่ายขึ้น ได้แก่
- ความดันโลหิตสูง
- เบาหวาน
- ไขมันในเลือดสูง
- ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
- การสูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์
- ความเครียดเรื้อรัง
- ขาดการออกกำลังกาย
การดูแลผู้สูงอายุให้มีสุขภาพแข็งแรงจึงไม่ใช่เพียงเรื่องของอาหารหรือการนอน แต่รวมถึง การตรวจสุขภาพและควบคุมปัจจัยเสี่ยงอย่างต่อเนื่อง ด้วย
หลัก F.A.S.T. — วิธีจำง่ายเพื่อช่วยชีวิตจากโรคหลอดเลือดสมอง
จำไว้ให้ขึ้นใจ “F.A.S.T.”
หลัก F.A.S.T. คือแนวทางสังเกตอาการเบื้องต้นของโรคหลอดเลือดสมองที่เข้าใจง่ายและช่วยให้ผู้คนจดจำได้ทั่วโลก
| ตัวอักษร | ความหมาย | อาการที่ต้องระวัง |
|---|---|---|
| F (Face) | Face drooping | ใบหน้าเบี้ยว มุมปากตก ยิ้มไม่เท่ากัน |
| A (Arm) | Arm weakness | แขนข้างหนึ่งอ่อนแรง ยกไม่ขึ้น |
| S (Speech) | Speech difficulty | พูดไม่ชัด พูดติดขัด หรือฟังไม่เข้าใจ |
| T (Time) | Time to call | พบอาการเหล่านี้ รีบโทร 1669 ทันที! |
“เวลา” คือหัวใจสำคัญของการรอดชีวิตจาก Stroke เพราะการให้ยาละลายลิ่มเลือดต้องทำภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังเกิดอาการเท่านั้น
ทำไม “เวลา” จึงสำคัญกับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง
ทุก ๆ 1 นาทีที่สมองขาดเลือด เซลล์สมองจะตายกว่า 1.9 ล้านเซลล์ การรักษาที่ช้ากว่ากำหนดเพียงไม่กี่นาที อาจทำให้ความสามารถในการพูด เดิน หรือคิดหายไปตลอดชีวิต
การช่วยเหลือที่ถูกต้องคือ:
- โทร 1669 ทันที อย่ารอให้หายเอง
- จดจำเวลาเริ่มอาการให้ได้ชัดเจน เพื่อให้แพทย์วินิจฉัยได้ถูกต้อง
- อย่าป้อนอาหารหรือยาใด ๆ ก่อนถึงโรงพยาบาล
การรักษาโรคหลอดเลือดสมองในโรงพยาบาล
ขั้นตอนการรักษาเบื้องต้น
- ตรวจสมองด้วย CT Scan / MRI เพื่อแยกประเภทของโรค
- ให้ ยาละลายลิ่มเลือด (rt-PA) สำหรับกรณีเส้นเลือดตีบ
- ผ่าตัดหรือห้ามเลือดในกรณีเส้นเลือดแตก
- พักฟื้นใน Stroke Unit ภายใต้การดูแลของทีมแพทย์เฉพาะทาง
การรักษาที่รวดเร็วสามารถลดความพิการถาวรและเพิ่มโอกาสกลับมาใช้ชีวิตได้ปกติ
หลังผ่านวิกฤต — ฟื้นฟูอย่างถูกวิธีคือหัวใจสำคัญ
ทำไมการฟื้นฟูจึงต้องเริ่มตั้งแต่เนิ่น ๆ
หลังผู้ป่วยพ้นภาวะอันตราย “การฟื้นฟูสมรรถภาพ” คือขั้นตอนต่อไปที่สำคัญที่สุด เพื่อให้สมองและร่างกายกลับมาทำงานได้ใกล้เคียงเดิมมากที่สุด
แนวทางการฟื้นฟูประกอบด้วย
- กายภาพบำบัด (Physical Therapy) ฝึกกล้ามเนื้อให้กลับมาเคลื่อนไหว
- กิจกรรมบำบัด (Occupational Therapy) ฝึกทำกิจวัตรประจำวัน เช่น แต่งตัว ทานอาหาร
- ฝึกสมอง (Cognitive Training) เพื่อเสริมความจำ สมาธิ และการตัดสินใจ
- ดูแลด้านจิตใจ (Mental Care) ลดภาวะซึมเศร้าและสร้างแรงจูงใจให้ผู้ป่วย
บทบาทของ “บ้านลลิสาสาขาเชียงใหม่ดูแลผู้สูงอายุ” ในการฟื้นฟูผู้ป่วย Stroke
การดูแลผู้สูงอายุแบบองค์รวม
บ้านลลิสาสาขาเชียงใหม่ดูแลผู้สูงอายุ คือศูนย์ดูแลและฟื้นฟูสุขภาพครบวงจรในจังหวัดเชียงใหม่ ที่เน้นการดูแลแบบองค์รวมทั้งทางกายและใจ โดยทีมแพทย์ พยาบาล นักกายภาพ และนักกิจกรรมบำบัดผู้เชี่ยวชาญ
จุดเด่นของที่นี่คือ
- การดูแลผู้สูงอายุที่ผ่านภาวะ Stroke แบบเฉพาะบุคคล (Personalized Care)
- มีโปรแกรมกายภาพบำบัดเฉพาะทาง เช่น Focus Shockwave, เครื่องกระตุ้นไฟฟ้า, โปรแกรมฝึกเดินและทรงตัว
- สภาพแวดล้อมเงียบสงบ อบอุ่น เหมาะกับการพักฟื้น
- การดูแลตลอด 24 ชั่วโมง พร้อมระบบเฝ้าระวังอาการกำเริบ
การฟื้นฟูในศูนย์เฉพาะทางเช่นนี้จะช่วยเพิ่มโอกาสให้ผู้สูงอายุสามารถกลับมาใช้ชีวิตประจำวันได้อย่างมั่นใจและปลอดภัย
การดูแลผู้สูงอายุหลังภาวะโรคหลอดเลือดสมองที่บ้าน
ครอบครัวคือกำลังใจที่ดีที่สุด
แม้จะอยู่บ้าน ครอบครัวก็สามารถช่วยให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็วขึ้นด้วยการ:
- จัดบ้านให้เหมาะสม ปลอดภัย ไม่มีสิ่งกีดขวาง
- ดูแลอาหารที่มีประโยชน์ ควบคุมเกลือ ไขมัน และน้ำตาล
- กระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกายเบา ๆ อย่างสม่ำเสมอ
- ตรวจเช็กความดันและระดับน้ำตาลในเลือด
- พูดคุย ให้กำลังใจ และสร้างบรรยากาศอบอุ่น
การป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง — เริ่มได้ตั้งแต่วันนี้
ปรับชีวิต ลดความเสี่ยง
- ควบคุมความดันโลหิต ให้อยู่ในเกณฑ์
- ลดอาหารเค็ม มัน หวาน
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อยสัปดาห์ละ 3 ครั้ง
- เลิกสูบบุหรี่และดื่มสุรา
- พักผ่อนให้เพียงพอ และจัดการความเครียด
- ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อค้นหาความเสี่ยงก่อนเกิดโรค
สรุป — ยิ่งเร็ว ยิ่งรอด รู้ทัน Stroke ช่วยชีวิตได้
โรคหลอดเลือดสมองไม่เลือกเวลาเกิด และไม่รอใคร —
ทุกนาทีคือความแตกต่างระหว่าง “ชีวิต” กับ “ความพิการถาวร”
การรู้เท่าทันอาการด้วยหลัก F.A.S.T. และการพาผู้ป่วยไปโรงพยาบาลภายใน 4.5 ชั่วโมง คือหนทางเดียวที่ช่วยชีวิตได้จริง
หลังจากผ่านพ้นช่วงวิกฤต การฟื้นฟูที่ถูกวิธีจากทีมผู้เชี่ยวชาญ เช่น บ้านลลิสาสาขาเชียงใหม่ดูแลผู้สูงอายุ
จะช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจ แข็งแรง และมีความสุขอีกครั้ง
📞 ติดต่อบ้านลลิสาสาขาเชียงใหม่ดูแลผู้สูงอายุ
บ้านลลิสา เชียงใหม่
• โทร. 053-855008 , 088-2591895
• Line: https://lin.ee/cJwaF2g หรือ @baanlalisacm
🚩 แผนที่: https://goo.gl/maps/6GXQPqhvgZ1aMWLS7