ในช่วงอากาศร้อนจัดหรือฤดูร้อนของประเทศไทย อุณหภูมิที่พุ่งสูงขึ้นอาจส่งผลกระทบโดยตรงต่อสุขภาพ โดยเฉพาะในกลุ่ม ผู้สูงอายุ ซึ่งมีความเสี่ยงสูงต่อภาวะ ขาดน้ำ (Dehydration) และ โรคลมแดด (Heat Stroke) หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม วันนี้เราจะพาคุณไปทำความเข้าใจถึง อันตรายจากแสงแดด ต่อผู้สูงวัย พร้อมแนวทางการดูแลแบบรอบด้าน เพื่อให้พ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่ของคุณปลอดภัยแม้ในช่วงอากาศร้อนที่สุดของปี
1. ทำไมผู้สูงอายุจึงเสี่ยง “ขาดน้ำ” มากกว่าคนทั่วไป
1.1 การเปลี่ยนแปลงของร่างกายตามวัย
เมื่ออายุมากขึ้น ระบบควบคุมอุณหภูมิและความกระหายของร่างกายจะทำงานได้ลดลง ทำให้ผู้สูงอายุไม่รู้ตัวว่าตนเอง “ขาดน้ำ” แม้จะอยู่กลางแดดนาน หรือต่อให้เสียเหงื่อมาก ร่างกายก็อาจไม่ได้ส่งสัญญาณกระหายน้ำเหมือนคนในวัยหนุ่มสาวอาจจะเป็นอาการที่เราไม่สามารถรู้ได้ว่าร่างกานขาดน้ำและเริ่มอ่อนแรงตอนท้าย ซึ่งอาจจะเกิดผลเสียตามมาได้ง่าย
1.2 ผลกระทบที่อาจรุนแรงถึงชีวิต
ภาวะขาดน้ำอาจนำไปสู่ ความดันโลหิตต่ำ เวียนศีรษะ หกล้ม หรือลมแดด ได้ง่าย และหากไม่ได้รับการดูแลทันเวลา อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น ไตวายเฉียบพลัน หรือหมดสติโดยไม่ทันตั้งตัวในเรื่องนี้
2. ภัยเงียบของแดดแรง: ลมแดดคือศัตรูตัวร้ายของผู้สูงอายุ
2.1 ลมแดดคืออะไร?
ลมแดด (Heat Stroke) เกิดจากร่างกายไม่สามารถควบคุมอุณหภูมิได้ จนอุณหภูมิร่างกายพุ่งสูงกว่า 40°C ภายในระยะเวลาอันรวดเร็ว และมักเกิดในสภาพแวดล้อมที่มีอากาศร้อนชื้น ไม่มีลม หรือขาดน้ำร่วมด้วย
- – ลมแดดในผู้สูงอายุ ลมแดด (Heat Stroke) เป็นภาวะที่ร่างกายมีอุณหภูมิสูงเกินไปอย่างรวดเร็ว จนระบบควบคุมอุณหภูมิในร่างกายทำงานผิดปกติ มักเกิดจากการอยู่ในที่ร้อนจัดเป็นเวลานาน เช่น กลางแดด หรือในห้องที่อับร้อน โดยเฉพาะในผู้สูงอายุที่มีระบบการควบคุมอุณหภูมิทำงานได้ลดลงตามวัย จึงมีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดลมแดด
- – อาการลมแดด จะพัฒนาอย่างรวดเร็ว และมีความรุนแรง ซึ่งต้องรีบสังเกตให้ทัน โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
- – ป้องกันลมแดด การป้องกันเป็นสิ่งสำคัญ โดยเฉพาะในฤดูร้อนที่แดดแรงและอากาศร้อนอบอ้าว
2.2 สัญญาณเตือนล่วงหน้าที่ต้องระวัง
- – มีอาการ ตัวร้อนจัด แต่ไม่มีเหงื่อ
- – มีอาการ มึนงง หายใจเร็ว
- – มีอาการ ชีพจรเต้นแรงผิดปกติ
- – มีอาการ ผิวหนังแดงแห้ง
- – มีอาการ หมดสติ
**หากพบอาการเหล่านี้ ควรพาผู้สูงอายุเข้าร่มและรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว**
3. วิธีดูแลผู้สูงอายุให้ปลอดภัยจากแดดแรง
3.1 ไม่ให้ออกกลางแดดช่วง 10.00 – 16.00 น.
หลีกเลี่ยงการพาผู้สูงอายุออกนอกบ้านช่วงที่แดดจัดที่สุดของวัน หากจำเป็นต้องออกควรพกอุปกรณ์กันแดด เช่น ร่ม หมวก เสื้อแขนยาว หรือแว่นกันแดดที่เหมาะสมจึงต้องหาวิธีดูแลผู้สูงอายุให้ปลอดภัยจากแดดแรง
- – ควรดูแลไกล้ชิดสังเกตุอาการผู้สูงอายุดูในอากาศร้อน
- – ควรดูแลผู้สูงอายุไม่ให้โดนแดดมากเกินไป หรือเว้นการที่จะให้ผู้สูงอายุโดนแดดมากที่สุด
- – ควรหาวิธีป้องกันแดดให้กับผู้สูงวัย
3.2 ให้ดื่มน้ำบ่อยๆ แม้ไม่กระหาย
ผู้สูงอายุควรดื่มน้ำสะอาดอย่างน้อยวันละ 6-8 แก้ว และสามารถเสริมด้วยน้ำผลไม้ หรือน้ำเกลือแร่ในกรณีที่เสียเหงื่อมาก (ยกเว้นผู้ป่วยโรคไตควรปรึกษาแพทย์ก่อน)
3.3 ควบคุมอุณหภูมิในบ้านให้เหมาะสม
ใช้พัดลมหรือเครื่องปรับอากาศภายในบ้าน และหลีกเลี่ยงการให้ผู้สูงวัยอยู่ในพื้นที่อับชื้นหรือปิดทึบโดยไม่มีการระบายอากาศ
3.4 สังเกตพฤติกรรมและอาการผิดปกติ
หากผู้สูงอายุมีอาการอ่อนเพลีย ซึม ไม่สดชื่น หรือเริ่มมีอาการมึนงง ควรสงสัยเรื่องขาดน้ำทันที และให้จิบน้ำเล็กน้อยบ่อยๆ พร้อมพักในที่ร่มทันทีจะช่วยการอ่อนแรงของผู้สูงอายุได้ดีขึ้น
4. กลยุทธ์ดูแลระยะยาวสำหรับหน้าร้อน
4.1 วางแผนกิจกรรมในร่มแทนกิจกรรมกลางแจ้ง
ปรับเปลี่ยนกิจกรรมประจำวันของผู้สูงวัย เช่น ออกกำลังกายในบ้าน หรือทำงานอดิเรกที่ไม่ต้องเผชิญแดดจ้า เพื่อช่วยลดความเสี่ยงได้
ตัวอย่างกิจกรรมในร่มสำหรับผู้สูงอายุ
1. ออกกำลังกายเบาๆ ภายในบ้าน
- – ออกกำลังกาย แบบโยคะสำหรับผู้สูงอายุ
- – ออกกำลังกาย ไทเก๊ก ชี่กง
- – ออกกำลังกาย บริหารข้อยืดกล้ามเนื้อเบาๆ กับเก้าอี้
- – ออกกำลังกาย เดินบนลู่วิ่งความเร็วต่ำในห้องแอร์
2. กิจกรรมเพื่อความผ่อนคลาย
- – เสริมการฟังเพลงบำบัด หรือดนตรีแนวคลาสสิก
- – เสริมการทำสมาธิ นั่งภาวนา หรือนั่งฝึกการหายใจ
- – เสริมการอ่านหนังสือเรื่องราวที่ชอบ หรือดูสารคดีที่ชื่นชอบ
- – เสริมการปลูกต้นไม้ในกระถางเล็กๆ ในที่บริเวณร่มรื่น
3. กิจกรรมที่ใช้ความคิดและความจำ
- – กิจกรรม ต่อจิ๊กซอว์ หรือเล่นเกมฝึกสมอง เช่น Sudoku
- – กิจกรรม วาดภาพ ระบายสี หรือประดิษฐ์ของใช้จากวัสดุเหลือใช้
- – กิจกรรม เขียนบันทึกประจำวันหรือเรื่องราวในอดีต
- – กิจกรรม เรียนรู้ทักษะใหม่ๆ เช่น การพับกระดาษ หรือถักไหมพรม
4. กิจกรรมร่วมกับครอบครัว
- – เพิ่มความสนุก เล่นเกมกระดานกับลูกหลาน เช่น หมากรุก โดมิโน
- – เพิ่มความสนุก ทำอาหารหรือขนมง่ายๆ ร่วมกับสมาชิกในบ้าน
- – เพิ่มความสนุก พูดคุยทบทวนความทรงจำผ่านอัลบั้มภาพเก่าๆ
- – เพิ่มความสนุก วิดีโอคอลกับญาติหรือเพื่อนเก่า เพื่อลดความเหง
4.2 ตรวจสุขภาพเป็นประจำ
แนะนำให้พาผู้สูงอายุไปตรวจร่างกายช่วงฤดูร้อนอย่างน้อย 1 ครั้ง หรือหากมีโรคประจำตัว ควรติดตามอาการและรับคำแนะนำจากแพทย์เป็นระยะแบบไม่ปล่อยวางเรื่องสุขภาพ ใส่ใจทุกอาการของสุขภาพร่างกายอย่างสม่ำเสมอ
การดูแลผู้สูงอายุในช่วงหน้าร้อน ต้องใส่ใจเป็นพิเศษ เนื่องจากผู้สูงวัยมีความเสี่ยงต่อ ภาวะขาดน้ำและลมแดด มากกว่าคนทั่วไป การดูแลที่ถูกต้อง เช่น ให้ดื่มน้ำเพียงพอ หลีกเลี่ยงแดดจัด และสังเกตอาการผิดปกติ จะช่วยป้องกันปัญหาสุขภาพร้ายแรงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
หากคุณกำลังมองหาวิธีป้องกันภาวะขาดน้ำหรือลมแดดในผู้สูงวัย อย่าลืมว่า “การป้องกันดีกว่าการรักษา” และความใส่ใจของคนในครอบครัวคือเกราะป้องกันที่ดีที่สุด